Vào mùa đông, khi thời tiết trở nên lạnh giá, người dân miền Bắc và các khu vực miền núi cao thường xuyên nghe đến thuật ngữ “rét hại”. Tuy nhiên, không phải ai cũng hiểu rõ rét hại là gì, sự khác biệt giữa rét đậm và rét hại, cũng như những tác động của rét hại đối với sức khỏe, nông nghiệp và đời sống. Bài viết này sẽ giúp bạn hiểu rõ khái niệm, nguyên nhân, biểu hiện và những ảnh hưởng tiêu cực của thời tiết rét hại, từ đó có những biện pháp ứng phó hiệu quả.
Rét hại là gì?
Theo quy định của Tổng cục Khí tượng Thủy văn Việt Nam, rét hại là hiện tượng thời tiết khi nhiệt độ trung bình ngày đạt dưới 12°C và kéo dài liên tục ít nhất trong 2 ngày. Đây là một dạng hiện tượng thời tiết cực kỳ lạnh, có thể gây ra nhiều hệ lụy cho cây trồng, vật nuôi và sức khỏe con người.
Khác với rét đậm, rét hại là mức độ lạnh khắc nghiệt hơn, có thể dẫn đến sự thiệt hại nghiêm trọng hơn trong các lĩnh vực sản xuất và sinh hoạt. Thường thì, rét hại xảy ra trong khoảng thời gian từ tháng 12 đến tháng 2 hàng năm, khi các đợt không khí lạnh mạnh từ phía Bắc tràn xuống khu vực miền Bắc và Bắc Trung Bộ.
rét hại là hiện tượng thời tiết khi nhiệt độ trung bình ngày đạt dưới 12°C
Sự khác biệt giữa rét đậm và rét hại
- Rét đậm: Nhiệt độ trung bình ngày từ 13°C trở xuống.
- Rét hại: Nhiệt độ trung bình ngày từ 12°C trở xuống và kéo dài liên tục từ 2 ngày trở lên.
Như vậy, rét hại có mức độ khắc nghiệt hơn rét đậm và thường gây ra những hậu quả nặng nề hơn đối với sức khỏe và sản xuất nông nghiệp.
Nguyên nhân gây ra rét hại
Không khí lạnh từ Bắc vào
Nguyên nhân chính của rét hại là sự xâm nhập của không khí lạnh từ các khu vực lục địa Trung Quốc, Siberia và Mông Cổ vào Việt Nam. Những khối không khí lạnh này mang theo nhiệt độ cực thấp và tác động mạnh đến miền Bắc nước ta, kéo theo các hiện tượng như gió mùa đông bắc, mưa phùn và sương mù.
Địa hình và đặc điểm khí hậu
Miền Bắc Việt Nam có địa hình chủ yếu là đồi núi và vùng đồng bằng, dễ dàng bị ảnh hưởng bởi không khí lạnh. Các khu vực núi cao như Hà Giang, Lào Cai, Sapa, và Cao Bằng thường bị rét hại mạnh hơn so với các vùng đồng bằng, do đặc điểm địa lý và sự tụ nhiệt của không khí lạnh.
Biến đổi khí hậu
Biến đổi khí hậu toàn cầu khiến các hiện tượng thời tiết cực đoan trở nên phổ biến hơn. Các đợt rét hại có thể xuất hiện bất ngờ và kéo dài lâu hơn, làm cho mùa đông ngày càng lạnh giá và khắc nghiệt.
Biểu hiện của rét hại là gì
Nhiệt độ giảm mạnh
Khi rét hại xảy ra, nhiệt độ thường giảm xuống dưới 12°C, gây ra cảm giác rét buốt và lạnh cóng. Vào ban đêm và sáng sớm, nhiệt độ có thể giảm sâu hơn, đặc biệt ở các khu vực núi cao, nơi nhiệt độ có thể xuống dưới 0°C.
Sương muối, băng giá
Một trong những đặc điểm nổi bật của rét hại là hiện tượng sương muối và băng giá. Các khu vực núi cao hoặc vùng đất thấp có thể xuất hiện sương muối bám trên cây cối và mặt đất, gây hại cho cây trồng và các hoạt động sinh hoạt ngoài trời.
Tăng cường gió lạnh
Biểu hiện của rét hại là gì? Khi không khí lạnh tràn xuống, gió mùa đông bắc thường mạnh, thổi theo hướng từ Bắc vào, làm cho cảm giác lạnh trở nên gay gắt hơn. Gió lạnh cộng với độ ẩm cao có thể khiến cơ thể cảm thấy lạnh cóng và dễ bị cảm lạnh, viêm họng.
Biểu hiện của rét hại là gì
Rét hại ảnh hưởng đến đời sống và sản xuất
Đối với sức khỏe
Rét hại có thể gây ra nhiều bệnh tật, đặc biệt đối với người già, trẻ nhỏ và những người có sức khỏe yếu:
- Bệnh hô hấp: Cảm lạnh, viêm họng, viêm phổi, và các bệnh về đường hô hấp thường xuyên xuất hiện trong mùa rét hại.
- Đột quỵ: Người già có thể gặp phải tình trạng đột quỵ hoặc hạ thân nhiệt nếu không được giữ ấm đúng cách.
- Vấn đề về tuần hoàn máu: Nhiệt độ quá lạnh có thể ảnh hưởng đến hệ tuần hoàn, đặc biệt ở các chi, gây đau nhức, tê bì.
Đối với sản xuất nông nghiệp rét hại có ảnh hưởng là gì?
- Cây trồng: Rét hại làm giảm khả năng quang hợp của cây, khiến cây trồng héo úa, chậm phát triển hoặc chết. Những loại cây trồng nhạy cảm như lúa, hoa màu, chè, và cà phê sẽ chịu ảnh hưởng nặng nề nhất.
Vật nuôi: Gia súc, gia cầm nếu không được che chắn đúng cách sẽ dễ bị chết rét. Các trang trại cần phải thực hiện các biện pháp giữ ấm cho vật nuôi như xây dựng chuồng trại kín gió, bổ sung thức ăn nóng và nước ấm.
Đối với sinh hoạt và giao thông
- Sinh hoạt: Mọi hoạt động ngoài trời sẽ bị hạn chế, đặc biệt vào ban đêm và sáng sớm. Người dân phải mặc nhiều lớp áo để giữ ấm, đồng thời có thể gặp khó khăn trong việc di chuyển do trời quá lạnh.
- Giao thông: Rét hại kèm theo sương mù và mưa phùn làm giảm tầm nhìn, nguy hiểm cho việc đi lại. Các phương tiện giao thông như xe máy có thể gặp trơn trượt, đặc biệt ở các vùng đèo dốc.
Rét hại thường kèm theo sương mù và mưa phùn làm giảm tầm nhìn
Xem thêm: Bão suy yếu thành áp thấp nhiệt đới có nguy hiểm không?
Xem thêm: Thời tiết rét đậm rét hại là gì, có ảnh hưởng như thế nào?
Cách phòng chống và ứng phó với rét hại
Đối với cá nhân và gia đình
- Giữ ấm cơ thể: Mặc đủ quần áo ấm, đội mũ, đeo khăn và găng tay. Nên sử dụng chăn ấm, đệm ấm khi ngủ.
- Tăng cường dinh dưỡng: Ăn uống đầy đủ chất dinh dưỡng, uống nhiều nước ấm và tránh đồ uống lạnh.
- Chăm sóc người già và trẻ nhỏ: Đặc biệt chú ý giữ ấm cho người già, trẻ em, những người có hệ miễn dịch yếu.
Đối với sản xuất nông nghiệp
- Che chắn cây trồng: Dùng bạt, ni-lông phủ lên cây trồng hoặc xây dựng nhà lưới để bảo vệ cây khỏi rét.
- Giữ ấm vật nuôi: Đảm bảo chuồng trại kín gió, lót rơm rạ cho vật nuôi. Sưởi ấm bằng đèn hoặc than củi an toàn.
Rét hại là một hiện tượng thời tiết cực kỳ nguy hiểm, gây ảnh hưởng lớn đến sức khỏe con người, nông nghiệp và đời sống sinh hoạt. Việc hiểu rõ rét hại là gì, nguyên nhân và biểu hiện của nó giúp mỗi người chủ động hơn trong việc phòng tránh và ứng phó khi thời tiết lạnh giá xảy ra. Trong bối cảnh biến đổi khí hậu ngày càng nghiêm trọng, việc nâng cao nhận thức và chuẩn bị tốt sẽ giúp giảm thiểu thiệt hại do rét hại gây ra.
